اسناد اخزا
اسناد خزانه اسلامی یا اخزا چیست؟
اسناد خزانه در زیر مجموعه اوراق بهادار قرار می‌گیرند. این اسناد نشانه و تعهد دولت به بازپرداخت مبالغ اسمی، در آینده هستند. به زبان ساده‌تر، اخزا همان اسناد و اوراق بهاداری است که دولت می‌تواند از آنها به جای پرداخت نقدی بدهی‌های خود استفاده کند. دولت با واگذاری این اسناد به قیمت اسمی و سر رسید معین به طلبکاران غیردولتی بدهی‌های خود را تصفیه می‌کند. با این روش کسری بودجه دولت‌ها تامین خواهد شد.
اسناد خزانه اسلامی از چه میزان اعتبار برخوردار هستند؟
زمانی که شما اقدام به خرید اخزا می‌کنید، دولت را طرف حساب خود قرار داده‌اید. به همین جهت اسناد خزانه از جمله معتبرترین و بدون ریسک‌ترین اوراق هستند. دقت و قاعده‌مندی این اوراق به اندازه‌ای است که گاهی دولت به جای پرداخت حقوقِ کارمندان خود، از اوراق بدهی استفاده می‌کند. علاوه بر این، بانک مرکزی به عنوان ضامن وارد گود شده. اگر در محال‌ترین حالت ممکن، دولت در پرداخت بدهی خود ناتوان باقی ماند، بانک این بدهی را به صورت تضمینی پرداخت خواهد کرد. پرداخت مبلغ اسمی اوراق خزانه اسلامی در اولویت امور دولت قرار دارد و تعهدنامه آن با امضای وزیر امور اقتصاد و دارایی مزین شده است.
ریسک نقدشوندگی اخزا
از آن جایی که اخزا قابلیت بالایی در معاملات فرابورس داشته و روزانه حجم زیادی از این اوراق، مورد داد و ستد قرار می‌گیرند، اوراق خزانه اسلامی ریسک نقدشوندگی پایینی خواهند داشت. با این حساب سرمایه‌گذارن در هر زمانی که بخواهند قادر به معامله اسناد خود خواهند بود. تنها ریسکی که می‌توان برای این اسناد در نظر گرفت، ریسک نوسانات قیمتی است؛ چرا که قیمت این اسناد بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد.
آیا خرید اوراق خزانه (اخزا) ارزنده است؟
اوراق خزانه ای که قرار است عرضه شود به این صورت است که دولت به طلبکاران خود که عمدتا پیمانکارانی مثل مپنا هستند به جای بدهی خود برگه ای تحویل می دهد که در تاریخ مشخصی که قرار است 23 اسفند ماه باشد در قبال آن برگه بدهی خود را پرداخت کند…
اوراق خزانه ای که قرار است عرضه شود به این صورت است که دولت به طلبکاران خود که عمدتا پیمانکارانی مثل مپنا هستند به جای بدهی خود برگه ای تحویل می دهد که در تاریخ مشخصی که قرار است 23 اسفند ماه باشد در قبال آن برگه بدهی خود را پرداخت کند. این اوراق بدهی نرخ سود ندارد. یعنی در قبال آن سودی پرداخت نمی شود. اما دارندگان این اوراق یعنی همان پیمانکاران جهت تامین نقدینگی مورد نیاز خود این اوراق را در بازار ثانویه به زیر قیمت عرضه می کنند.
خریدار این اوراق در زمان سررسید با تحویل این برگه می تواند ارزش اسمی آن را از دولت دریافت کند. بنابراین جایی که خریدار این اوراق سود کسب می کند، همین فاصله بین قیمت خرید اوراق (که قطعا کمتر از ارزش اسمی آن است) و قیمت اسمی اوراق است. با توجه به این که تا تاریخ سررسید چیزی در حدود 5.5 ماه مانده، اگر این اوراق 100 هزار تومانی را به قیمت 90،500 تومان خریداری کنیم تقریبا سودی برابر با سود 22 درصد در سال نصیبمان می شود.طبیعتا هرچه ارزان تر بخریم سود بیشتر کسب می کنیم. هرچه گران تر بخریم سود کمتری بدست می آوریم. طبیعتا با توجه به اینکه اوراق خزانه دولتی در هز جای دنیا معتبرترین اوراق محسوب می شود و ریسک پایینی دارد، مسلما نرخ بهره آن کمتر از سایر اوراق موجود در بازار خواهد بود و از قیمت محاسبه شده کمی بالاتر عرضه خواهد شد.
ریسک نکول
اوراق خزانه، جزء اوراق بدون ریسک در نظر گرفته می‌شوند. از آن‌جایی که این اوراق توسط دولت، برای تامین بودجه و یا پرداخت بدهی‌هایش منتشر می‌شوند، ریسک نکول (عدم ایفای تعهدات در تاریخ سر رسید) نخواهند داشت. زیرا دولت این اوراق را به‌عنوان بدهی‌های خود درنظر می‌گیرد و پرداخت آنها را در اولویت قرار می‌دهد. خزانه‌داری کل کشور نیز پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در تاریخ سررسید تعهد می‌کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است.
ریسک نقدشوندگی
اوراق خزانه ریسک نقدشوندگی خیلی پایینی دارند. زیرا این اوراق قابلیت معامله در بازار فرابورس را دارند. حجم روزانه معاملات این بازار بسیار بالا است. بنابراین دارندگان این اوراق هر زمان که بخواهند می‌توانند اقدام به فروش آن کنند. علاوه‌بر آن وجود بازارگردانان متعدد به نوعی تضمینی برای نقدشوندگی این اوراق است. چون بازارگردانان در طول ساعت معاملاتی حضور دارند و همزمان اقدام به خرید و فروش در بازار می‌کنند.
تنها ریسکی که این اوراق با خود دارند ریسک نوسانات قیمتی است، چون قیمت این اوراق بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
مزایای انتشار اوراق خزانه اسلامی
انتشار این اوراق باعث می‌شود تا دولت برای تامین مالی خود، دست به استقراض نزند و منجر به حفظ استقلال کشور می‌شود. کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار است.
ایجاد بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار
از آن‌جایی که این اوراق بدون ریسک هستند، نرخ بازده آنها، نرخ بازده بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود. به گونه‌ای که با استفاده از این اوراق می‌توان از انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف آگاه شد.
از دیگر مزایای اوراق خزانه اسلامی این است که به درآمد این اوراق مالیات تعلق نمی‌گیرد. به‌طور کلی با انتشار این اوراق علاوه‌بر اینکه دولت می‌تواند بدهی‌هایش را مدیریت کند. با کاهش حجم نقدینگی موجود در بازار از ایجاد تورم می‌شود جلوگیری کرد.
همچنین مردم می‌توانند از نرخ بازده بدون ریسک مطلع شوند و در بازار‌های مناسب سرمایه‌گذاری کنند.
وجه مورد نیاز، برای پرداخت ارزش اسمی این اوراق در سررسید از کجا تامین می‌شود؟
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به‌عنوان یک واسط بین بانک‌های مسئول پرداخت و خزانه‌داری عمل می‌کند. این سازمان با توجه به تاریخ سررسید اوراق، منجر به انتقال وجوه لازم به بانک می‌شوند.
مسئول پرداخت مبلغ این اوراق به سهامدارانش چه کسی است؟
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) بر اساس اطلاعاتی که راجع‌به دارندگان اوراق خزانه دارد، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک‌های مشخص شده به حساب دارندگان این اوراق واریز می‌کند.
مزایای حاصل از انتشار اسناد خزانه در بازار سرمایه ایران
- تصفیه بدهی‌های دولت و تسری در پرداخت بدهی‌های ایشان به پیمانکاران
- ابزاری مؤثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی
- تعیین نرخ سود با استفاده از مکانیز عرضه و تقاضا
- استخراج نرخ سود بدون ریسک
- تأمین کسری بودجه دولت
مثال برای نحوه کسب سود از خرید اخزا
فرض کنید شما اسناد خزانه اسلامی را که قیمت اسمی ۱۰۰۰۰۰۰ ریال دارند،در زمان انتشار به قیمت ۸۵۰۰۰۰ ریال خریداری می کنید.سررسید این اخزا نیز ۸ ماهه است.در نتیجه شما می توانید پس از گذشت ۸ ماه و در زمان سررسید ، اخزا تحت تملک خود را به قیمت ۱۰۰۰۰۰۰ ریال به فروش برسانید. بدین ترتیب شما از خرید و فروش اخزا در این ۸ ماه ۱۷٫۶۴% سود بدست آورده اید : قیمت خرید : ۸۵۰۰۰۰ ریال قیمت فروش : ۱۰۰۰۰۰۰ ریال
سوالات و پاسخ درباره نماد “اخزا”
1. اسناد خزانه چیست؟
در زمره اوراق بهادار با نامی قرار می‌گیرند که بیانگر تعهد دولت‌ها به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. این امر از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی بوده که بدون کوپن سود منتشر می‌شود. هدف اصلی آن، تامین کسری بودجه دولت‌هاست. اسناد خزانه اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی است.
2. اسناد خزانه اسلامی چیست؟
اوراق بهادار با نامی است که دولت به منظور تصفیه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند. اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند.
3. چرا اسناد خزانه اسلامی را اسناد بدون ریسک می‌دانند؟
بزرگترین دغدغه فعالان بازار سرمایه درخصوص اسناد خزانه اسلامی، عدم ایفای تعهدات دولت در زمان سررسید است. برای رفع این نگرانی، دولت به این بدهی اولویتی هم‌ردیف حقوق و مزایای کارکنان خود داده و به عنوان بدهی ممتاز دولت در نظر گرفته می‌شود. خزانه‌داری کل کشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسک نکول نخواهند داشت.
4. ریسک نقدشوندگی چیست و آیا اسناد خزانه اسلامی ریسک نقد شوندگی دارند؟
ریسک نقدشوندگی به معنی احتمال عدم فروش اوراق بهادار است. یکی از اهداف پذیرش اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران، کاهش این ریسک برای دارندگان این اوراق است. چراکه به دلیل وجود بازار بزرگ و نقدشونده اوراق بهادار بادرآمد ثابت در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، (که حجم معاملات روزانه آن به بیش از 2 هزار میلیارد ریال در روز می‌رسد.) دارندگان این اوراق می‌توانند در هر زمان نسبت به فروش اوراق خود در بازار اقدام کنند.
5. تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار چیست؟
تفاوت عمده این اسناد با سایر اوراق بهادار، در سررسید آن و پرداخت سود است. این اوراق عموما سررسیدی کمتر از یک سال داشته و اغلب سررسیدشان به صورت 4، 13، 26 و 52 هفته‌ای است.اسناد خزانه اسلامی بدون سود بوده و هیچ‌گونه پرداخت میان دوره‌‌ای تحت عنوان سود نخواهند داشت. سرمایه‌گذاران از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد. دارندگان اوراق، مبلغ اسمی را در سررسید از دولت دریافت می‌کنند.
6. هدف از انتشار
این اوراق، با هدف تسویه بدهی‌های دولت به طلبکاران غیردولتی، کنترل نقدینگی بازار، اجرای سیاست‌های پولی، تأمین کسری بودجه و مدیریت بازار منتشر می‌شود. همچنین این ابزار، اصلی‌ترین ابزار بازار پول جهت اعمال سیاست‌های پولی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
7. مزایای انتشار
- کشف نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور.
- فراهم آوردن بستر لازم برای توسعه ابزارهای مالی بازار.
- کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار.
- کمک به حفظ استقلال کشور با استفاده از تامین مالی داخلی دولت و کاهش استقراض بین‌المللی.
- استخراج انتظارات بازار از نرخ سود بدون ریسک با سررسیدهای مختلف.
- معاف از مالیات بودن درآمدها و معاملات این اوراق.
- به طور کلی با انتشار اسناد خزانه اسلامی به طور همزمان دولت از طریق مدیریت بدهی‌ها، بانک مرکزی از طریق کنترل.
- نقدینگی و مردم به واسطه استخراج نرخ بدون ریسک در یک بازار رقابتی، منتفع می‌شوند.
8. ضمانت پرداخت در سررسید به عهده چه کسی است؟
ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانه‌داری کل کشور پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در هر مرحله را تعهد کرده است. همچنین خزانه‌داری کل کشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت قرار داده است.بدین معنی که پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید این اوراق، هم‌ردیف پرداخت حقوق کارکنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت می‌گیرد.
9. فرآیند پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید به چه صورت است؟
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را با توجه به زمان سررسید، از طریق خزانه‌داری کل کشور به بانک عامل منتقل می‌کند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، بر‌اساس اطلاعات آخرین دارندگان اسناد خزانه اسلامی، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانک عامل به حساب دارندگان مذکور واریز خواهد کرد.